A kto to taki rozpłaszczony na połoninie? To my! To my! To my! - my z ustami pełnymi skarbów. A natknęłyśmy się na takie, że hoho! Jest końcówka sierpnia, słońce żwawo jeszcze przypieka amatorów górskich wycieczek. W tym samym słońcu dojrzewają prawdziwe skarby natury – borówka brusznica i bażyna czarna. Borówka czarna praktycznie już odeszła, pozostawiając po sobie nagie krzaczki i tęskne wspomnienie. Na borówkę bagienną najwidoczniej też już przychodzi kres, ponieważ powoli zaczyna tracić jędrność. Nie mniej jednak opowiem o wszystkich czterech, bo to prawdziwe królowe połonin – każda z nich stanowi prawdziwą skarbnicę witamin, minerałów, antyoksydantów i innych cennych dla zdrowia składników. Co ciekawe surowcem leczniczym są nie tylko pyszne owoce, ale też liście, bądź całe ziele.
BORÓWKA CZARNA (ukr. czornycja, чорниця; ros. czernika, черника)
Borówka czarna vel czarna jagoda, leśna jagoda lub czernica. Ta niewielka krzewinka rośnie zarówno na niżu jak i w górach, nawet powyżej górnej granicy lasu. Surowiec zielarski stanowi owoc i liść borówki.
Owoce zawierają bardzo dużą ilość grabników, nadające smak kwasy organiczne (jabłkowy, bursztynowy, cytrynowy), pektyny, nadające kolor antocyjany, magnez, wapń, wit. B1 oraz bogactwo wit. C. Borówka czarna zajmuje drugie, zaraz po aronii, miejsce w rankingu najbogatszych w polifenole owoców naszej szerokości geograficznej. Polifenole posiadają wysoką aktywność antyoksydacyjną – tj. niszczą wolne rodniki opóźniając procesy starzenia, zapobiegając nowotworom i innym chorobom cywilizacyjnym. Ponadto owoce borówki czarnej wzmacniają naczynia włosowate oka - znajdują zastosowanie w schorzeniach siatkówki, retinopatiach, w leczeniu ślepoty zmierzchowej i innych chorób wywołanych zaburzeniami mikrokrążenia). Ze względu na obecność dużej ilości garbników i antocyjanów działają antybakteryjnie, przeciwbiegunkowo oraz neutralizują toksyny pokarmowe i utrudniają ich wchłanianie przez błony śluzowe.
Liście natomiast zawierają glikozydy flawonowe i fenolowe, garbniki, antocyjany, olejek eteryczny i glikoniny. Te ostatnie mają działanie obniżające poziom cukru we krwi, dzięki czemu borówkowy liść znalazł zastosowanie w leczeniu początkowych form cukrzycy. Ponadto listki wspomagają układ krążenia, wzmacniają naczynia włosowate, działają moczopędnie. Napar z listków zewnętrznie stosuje się jako środek odkażający m.in. w nieżytach jamy ustnej i gardła.
Nadzwyczajne właściwości lecznicze czarnej jagody docenili mieszkańcy Zakarpacia, stawiając jej pomnik we wsi Guklywyj (ukr. Гукливий) w rejonie wołowieckim.
BORÓWKA BAGIENNA (ukr. łochyna, лохина; ros. gołubika, голубика)
W języku rosyjskim borówka bagienna posiada kilka mało chwalebnych nazw: пьяница (p’janica), пьяная ягода (p’janaja jagoda), дурница (durnica), лохина (łochina). Kiedyś obwiniano ją o działanie odurzające. Jednak niesłusznie przypięto jej łatkę, bowiem powoduje to pyłek kwiatowy bagna zwyczajnego (ukr. i ros. bagulnik, багульник), które zazwyczaj rośnie w pobliżu borówki bagiennej. Jest to długowieczna (może dożyć stu lat!) i bardzo wytrzymała na mróz krzewinka. Jest jeszcze wytrzymalsza niż borówka czarna – może rosnąć na każdej glebie nawet do 3000 metrów nad poziomem morza. Praktycznie nie choruje. Na pierwszy rzut oka jest bardzo podobna do borówki czarnej, ale odróżnieniu od niej łodyżka drewnieje praktycznie do samej góry i jest jaśniejsza. Ponadto owoc jest dwukrotnie większy i nie okrągły jak w przypadku czerniki, lecz wydłużony. Niska zawartość antocyjanów powoduje, że miąższ gołubiki jest bezbarwny.
Gołubika zawiera dużo witamin (w tym A, C, P, PP, B1, B2), kwasów organicznych i soli mineralnych (wapń, fosfor, żelazo). Co ciekawe liście są prawie tak samo bogate w związki chemiczne korzystne dla zdrowia jak owoce. Obniżają poziom cukru we krwi, uszczelniają naczynia włosowate, wspomagają przemianę materii, mają działanie p/gorączkowe i p/zapalne.
BORÓWKA BRUSZNICA (ukr. brusnycja, брусниця; ros. brusnika, брусника)
Jest to zimozielona krzewinka o kwaskowato-gorzkawych owocach. Żyje w symbiozie z grzybami, które ciasno oplatają jej korzenie. Tak samo jak w przypadku bażyny, owoce pod śniegiem mogą zostać do wiosny.
Owoce brusznicy zawierają antocyjany, karotenoidy, garbniki, kwasy organiczne, dużo wit. C i pektyny. Zapobiegają anemii, regulują trawienie, pobudzają apetyt, wykazują działanie p/reumatyczne, p/zapalne. Obecność dużej ilości flawonoidów nadaje owocom brusniki działanie diuretyczne, glikozydy fenolowe działają antyseptycznie na drogi moczowe, a garbniki ściągająco na błony śluzowe przewodu pokarmowego oraz zapobiegają biegunkom. Brusznica w miodzie to wyśmienite i smaczne lekarstwo na mokry kaszel.
Liście brusznicy tak samo jak owoce wykazują działanie antyseptyczne i diuretyczne, a więc znajdują zastosowanie w wielu chorobach nerek, pęcherza moczowego i przewodu pokarmowego. Ponadto obniżają poziom cukru we krwi. Są bardzo bogate w garbniki, kwasy organiczne i sole mineralne. Zarówno liście jak i owoce brusznicy uszczelniają naczynia włosowate i likwidują w nich stan zapalny.
Rosjanie nazywają ją jagodą-carem (царь-ягода) i wykorzystują w dziesiątkach przepisów – powstają zeń nalewki, wina, kompoty, mors, marynaty, cukierki, kisiele, ciasta ciasteczka. Fantastycznie komponuje się z mięsem.
BAŻYNA CZARNA (ukr. wodzianka, водянка; ros. wodzianika, водяника)
Płożąca się krzewinka przypominająca wrzos. Relikt polodowcowy! Owoce bażyny mają twardą skórkę i nasionka. Wprawdzie bażyna świetnie gasi pragnienie (odzwierciedla to jej rosyjska nazwa) to ze względu na niską zawartość kwasów organicznych i cukrów w smaku jest dość mdła. Ponoć po przymrozkach nabywa większych walorów smakowych. Owoce bażyny są odporne na mróz i jeśli nie zjedzą jej żadne spragnione łakomczuchy - pozostaną na krzaczku aż do wiosny.
Surowiec leczniczy stanowi ziele i owoc bażyny – oba bogate w witaminę C, PP oraz jod i lit. Bażyna oczyszcza układ moczowy z kryształków kwasu moczowego, działa przeciwbakteryjnie na układ pokarmowy i moczowy, obniża poziom cukru we krwi oraz łagodzi objawy niestrawności i choroby wrzodowej.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz